مدل سازی گسترش بیماری های واگیر با استفاده از عامل (مطالعه موردی: بیماری مالاریا)

هر ساله 2.7-1.5میلیون مرگ و میر انسان در دنیا به مالاریا نسبت داده می شوند که یک سوم آنها کودکان هستند. مالاریا یک بیماری انگلی دارای ناقل است که عامل بیماری زای آن با گزش پشه های ماده آنوفل انتقال داده می-شود. علی رغم پژوهش های زیادی که در خصوص بیماری مالاریا صورت گرفته، این بیماری هنوز هم یکی از مشکلات اصلی سازمان بهداشت جهانی است. انتشار این بیماری به فاکتورهای محیطی، جغرافیایی و اجتماعی متنوع و فراوانی وابسته است. در چند ساله اخیر، مدل های شبیه ساز کامپیوتری به طور موثری برای مطالعه پویایی جمعیت ناقلین و استراتژی های کنترل بیماری های از طریق ناقل بکار گرفته شده اند. این تحقیق روی ایجاد یک مدل شبیه سازی بر پایه مدل سازی عامل مبنا متمرکز شده است. هدف اصلی این تحقیق فراهم آوردن ابزاری است که قادر باشد با ارائه تصویری از نحوه انتشار بیماری مالاریا، یاری دهنده برنامه ریزان و سیاست گذاران مسائل بهداشتی برای اتخاذ تصمیم مناسب باشد. به عبارت دیگر هدف از این تحقیق ارزیابی نحوه تاثیر فاکتورهای محیطی و جغرافیایی در نظر گرفته شده، بر نحوه انتشار بیماری در سطح منطقه مطالعاتی و همچنن بررسی نحوه تاثیر اقدامات و سیاست های کنترلی در جلوگیری از انتشار بیماری می باشد. منطقه مورد مطالعه در این تحقیق دهستان بندزرک شهرستان میناب واقع در استان هرمزگان می باشد. این منطقه به دلیل داشتن شرایط مکانی و محیط مناسب برای شیوع مالاریا، هر ساله دارای آمار بالایی از مبتلایان در سطح کشور ایران می باشد. در این تحقیق برای مدل سازی انتشار مالاریا، انسان ها و پشه های ماده آنوفل به عنوان عامل در نظر گرفته شده اند و همچنین از نقشه پوشش زمین منطقه مورد مطالعه به عنوان محیط شبیه سازی استفاده شده است. در این تحقیق پارامترهای درجه حرارت، رطوبت، فاصله از آب های راکد، فاصله از پوشش گیاهی و تراکم جمعیت انسان به عنوان فاکتورهای موثر در انتشار مالاریا انتخاب شدند. از این پارامترها به عنوان لایه های ورودی جهت بدست آوردن لایه انتشار آلودگی ورودی به مدل پیشنهادی این تحقیق استفاده شده است. این لایه رستری بیان کنندهء احتمال انتشار آلودگی در هر سلول از نقشه پوشش زمین می باشد. مقدار احتمال انتشار آلودگی روی نحوه حرکت عامل های پشه و احتمال تماس با عامل های انسانی توسط آنها، موثر می باشد. بنابراین بر خلاف تحقیقات قبلی در این زمینه احتمال انتشار آلودگی عددی ثابت لحاظ نگردید. در جهت تست و ارزیابی مدل تعدادی سناریوی آزمایشی طراحی شد که طی آنها تاثیر فاکتورهای مختلف در مدل بررسی گردید. نتایج حاصل نشانگر حساسیت مدل به این فاکتورها بود. همچنین نشان داده شد که می توان با سناریوهای ساده میزان تاثیرگذاری اقدامات کنترلی در کاهش و کنترل بیماری را نمایش داده و بررسی نمود. سیاست های کنترلی در نظر گرفته شده برای جلوگیری از انتشار بیماری، خشک کردن آب های راکد، استفاده از توری های محافظ، از بین بردن پشه ها در شروع فصل گرم و افزایش شرایط بهداشتی و درمانی می باشد که نتیجه گرفته شد که سیاست استفاده از توری های محافظ موثرترین روش برای جلوگیری از بیماری می باشد. کلمات کلیدی: مدل سازی عامل مبنا، بیماری های واگیر، مالاریا، فاکتورهای محیطی و جغرافیایی